Osmanlının 1914 yılında Balkanları kaybettiğini ve elinde Anadolu ile Arabistan Yarımadası’nın bulunduğunu belirten Bilgin, İttifak güçleri Almanya, Avusturya ve Macaristan İmparatorluğu ile İtilaf güçleri İngiltere, Fransa ve Rusya arasında sömürge kazanma mücadelesi yaşandığını kaydetti. 28 Haziran’da Bosna Veliahtının öldürülmesiyle 1.Dünya Savaşı’nın patlak verdiğini belirten Bilgin, Osmanlı’nın, İtilaf güçlerinin işbirliğini reddetmesi üzerine 2 Ağustos 1914’te İttifak güçleriyle gizli anlaşma yapıldığını belirtti. Bilgin, “300 milyon Müslümanın ayaklanması düşünüldü. Ancak, İtilaf güçleri denize hakimdi. Osmanlının, doğuda Ruslara karşı bir cephe açması planlanmıştı.” dedi. O yıllarda, 93 Harbi sonrası tazminat karşılığı Kars, Ardahan ve Batum’un Rusların eline geçtiğini de hatırlatan Bilgin, Sarıkamış Harekatı’nın bu şartlarla başladığını söyledi.
” ASKERE YİYECEK, GİYECEK VE MÜHİMMAT ULAŞTIRILAMADI”
Rus filosunun İstanbul’dan Erzurum’daki kışlaya mühimmat, kıyafet ve yiyecek götüren Hilal-i Ahmer, Bezmi Alem ve Mithat Paşa vapurlarını batırdığını da anlatan Bilgin, bu yüzden sıkıntı yaşandığını söyledi. Bilgin, “Toplanma yeri olan Erzurum’a yiyecek ve giyecek ulaştırılamadı. Güneyden gelen askerlerin ayağında çarık ve yazlık mintan vardı. Erzurum’da o kadar çok asker vardı ki, askeri tesisler yeterli gelmedi. Köylüler evini açtı, ahırda kaldı.” dedi. Başkomutan Enver Paşa’nın Erzurum’a gelerek İzzet Paşa ile görüştüğünü de kaydeden Bilgin, “Harekata karşı çıkan İzzet Paşa bu harekatın, orduyu ölüme sürükleyeceği uyarısında bulundu. Bunun üzerine Enver Paşa onu görevden alarak 3.ordu komutanlığını üstlendi.” diye konuştu. Vali Tahsin Paşa’nın çağrısıyla Erzurum halkının elindeki unu ve buğdayı birliklere taşıdığını da anlatan Bilgin, askerin ve halkın tifüs salgınıyla da büyük kayıp verdiğini söyledi. Bilgin, Sarıkamış Harekatında 11. Kolordu’nun Rusları oyalarken, 9. Kolordu’nun Karga Pazarı üzerinden Sarıkamış’a inmesinin planlandığını da anlatarak, “Asker yarım metre karda ve soğuk havada yürüyordu. Ayaklarında çarık vardı. Yanlarında yeterli yiyecek yoktu. Sarıkamış’a yaklaşıldığında 9.kolordu taarruza geçiyor. Rusların karşı koymasına rağmen Sarıkamış’ın üst mahallelerine giriliyor. Ancak, Hakkı Paşa, en önde girmek istediği için önüne kattığı Ruslarla Kars’a kadar ilerliyor. Oysa, 9.kolordu ile birleşmesi gerekiyordu. Askerimiz 27 Aralık’ta üst mahallelere giriyor, ancak 10.kolordu ile buluşulamıyor.” dedi. Rusların, esir alınan 31.Tümen Yardımcısı Nihat Bey’in üzerinde buldukları evraklardan planı öğrendiklerini de anlatan Bilgin, şöyle konuştu: “Tren yoluyla taşıdıkları birlikleriyle bir gecede askerlerimizin karşısına çıkıyorlar. Hafız Hakkı Paşa, askerleriyle kısa yoldan Allahu Ekber dağını aşmak isterken 11.kolordunun yüzde 90’nı burada şehit düşüyor.” Bilgin, yenilgi sonrası Rusların sancağı ele geçirdiklerini, donarak şehit düşen binlerce askerin cesedinin nisan ayı sonrası karların erimesiyle ortaya çıktığını da sözlerine ekledi.
